Sosial və humanitar məsələlər üzrə direktor müavini,
baş müəllim Şəlalə Seyidova
Zərifə Əziz qızı Əliyeva, əsl Azərbaycan xanımı olaraq, həm xarakteri, həm də həyata baxışı ilə xalqa örnək olmuş bir şəxsiyyətdir. O, yalnız yüksək intellekti və alimlik bacarığı ilə deyil, həm də öz güclü iradəsi, ailəsinə və xalqına olan sonsuz sevgisi, əxlaqi dəyərləri ilə Azərbaycan qadınının mükəmməl nümunəsini təmsil edirdi. Zərifə xanım, ənənələrə bağlı, lakin yeniliklərə açıq olan, həyatın çətinliklərinə qarşı mübarizə aparan, həmişə insanlara qarşı mərhəmətli və yardımsevər bir şəxs kimi tanınmışdır. Onun hər bir addımı, Azərbaycan mədəniyyətinə, onun qədim və zəngin tarixinə olan dərin hörmətini və bağlılığını əks etdirirdi. Zərifə xanım, elmi nailiyyətləri və şəxsiyyət keyfiyyətləri ilə bir çoxlarına örnək olmuş və bu gün də Azərbaycan qadınının gücünü, fədakarlığını simvollaşdırmağa davam edir.
Xüsusi vurğulayaq ki, Ulu Öndər Heydər Əliyev, Zərifə xanımın yalnız həyat yoldaşı, həm də silahdaşı və sirdaşı olaraq onun şəxsi və ictimai fəaliyyətinin arxasında dayanan böyük dəstəkçisi idi. Zərifə xanım, Ulu Öndərin yanında həm ailəvi, həm də milli məsuliyyətlərini ləyaqətlə yerinə yetirərək onun hədəflərinə, ideallarına və ölkənin inkişafına xidmət edirdi.
Zərifə Əziz qızı Əliyeva 1923-cü il aprelin 28-də Naxçıvan Muxtar Respublikası Şərur rayonunun Şahtaxtı kəndində anadan olmuşdur. Həyatını tibb elminə həsr edən Zərifə xanım, 1942-ci ildə orta məktəbi bitirdikdən sonra Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun müalicə-profilaktika fakültəsinə daxil olmuş və 1947-ci ildə institutu əla qiymətlərlə bitirmişdir. Tibb elminə olan marağı və istedadı, onun həyatının bütün dövrlərində özünü göstərmişdir.
1949-cu ildən başlayaraq Zərifə Əliyeva Azərbaycan Elmi Tədqiqat Göz Xəstəlikləri İnstitutunda elmi işçi kimi fəaliyyətə başlamış, 1950-ci ildə isə aspiranturaya daxil olmuşdur. O, praktiki əməliyyatlar aparmaqla yanaşı, elmi axtarışlarını da davam etdirir. 1960-1967-ci illərdə Oftalmologiya İnstitutunda böyük elmi işçi vəzifəsində çalışmışdır. 1963-cü ildə SSRİ Ali Attestasiya Komissiyası ona “Oftalmologiya” ixtisası üzrə böyük elmi işçi adı vermişdir. Zərifə xanımın elmi fəaliyyəti, onun oftalmologiyadakı mövqeyini və bu sahə üzrə görkəmli bir alim olduğunu bir daha təsdiqləyirdi.
XX əsrin qırxıncı illərinin sonunda Azərbaycanda geniş yayılan traxoma infeksiyonu ilə mübarizənin təkmilləşdirilməsində Zərifə Əliyeva böyük rol oynamışdır. Onun traxoma xəstəliyinin qarşısını almaq üçün tətbiq etdiyi müalicə metodu bütün respublikada geniş tətbiq edilmiş və nəticədə bu xəstəlik Azərbaycandan tamamilə aradan qaldırılmışdır. Zərifə xanım, həmçinin kimsəsiz uşaqlar arasında yayılan traxoma xəstəliyinin qarşısını almağa da xüsusi diqqət yetirmişdir.
1967-ci ildə Azərbaycan Dövlət Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunun göz xəstəlikləri kafedrasına dosent vəzifəsinə dəvət olunmuş, burada da əhəmiyyətli fəaliyyətlər göstərmişdir. O, həmçinin qlaukoma xəstəliyi ilə bağlı bir sıra tədqiqatlar aparmış, bu sahə üzrə elmi işlər nəşr etdirmişdir. Zərifə xanım, oftalmologiyanın müxtəlif sahələrində aparılan tədqiqatların və müalicə metodlarının inkişafına töhfə vermişdir.
Zərifə xanımın doktorluq dissertasiyası “Azərbaycanın bir sıra kimya müəssisələri işçilərinin görmə orqanının vəziyyəti” mövzusunda olmuş və bu iş dünyanın ən nüfuzlu oftalmologiya mərkəzlərindən biri olan Moskva Elmi-Tədqiqat Göz Xəstəlikləri İnstitutunda müdafiə edilmişdir. 1977-ci ildə o, tibb elmləri doktoru elmi dərəcəsi almış və 1983-cü ildə Azərbaycan Dövlət Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunun Oftalmologiya kafedrasının professoru seçilmişdir. Elmi fəaliyyətinin sonunda Zərifə xanım 150-yə yaxın elmi əsər, 12 monoqrafiya və bir ixtira müəllifi olmuşdur.
1981-ci ildə Zərifə xanım, oftalmologiyanın inkişafına verdiyi töhfəyə görə SSRİ Tibb Elmləri Akademiyasının M.İ. Averbax adına mükafatı ilə təltif edilmişdir. Onun elmi maraqları görmə orqanının müxtəlif patologiyalarını, xüsusilə də virus infeksiyaları və bədxassiyyətli şişlərin diaqnostikasını əhatə edirdi. Zərifə xanımın əsərləri həkimlər üçün dərsliklər kimi, həmçinin göz xəstəliklərinin müalicəsi üzrə geniş yayılmış tədris materialları olmuşdur.
Zərifə xanım həm də böyük bir ictimai xadim olmuş, keçmiş SSRİ-nin Sülhü Müdafiə Komitəsinin üzvü, Azərbaycan Sülhü Müdafiə Komitəsi sədrinin müavini və “Bilik” Cəmiyyəti İdarə Heyətinin üzvü kimi fəaliyyət göstərmişdir. O, həmçinin “Oftalmologiya xəbərləri” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü idi və bir sıra mükafatlara layiq görülmüşdür.
Zərifə xanım Əliyeva, tibb sahəsindəki müstəsna xidmətləri ilə yanaşı, eyni zamanda həyatını Azərbaycan mədəniyyətinə və elminə həsr etmiş bir ziyalı kimi də yaddaşlarda qalır. Üzeyir Hacıbəyov, Müslim Maqomayev, Səməd Vurğun kimi görkəmli şəxsiyyətlərlə sıx əlaqələri olan Zərifə xanım, sadə və mütərəqqi bir Azərbaycan ziyalısı olaraq həkimlik sənətinin insanlara qarşı yüksək münasibətini təmsil edirdi.
Zərifə xanım Əliyeva 1985-ci ilin 15 aprelində Moskvada vəfat etmiş və Bakıda Fəxri Xiyabanda dəfn olunmuşdur. 2023-cü ildə Zərifə xanımın 100 illik yubileyi münasibətilə Azərbaycan Respublikasında silsilə tədbirlər həyata keçirilmişdir.
Ulu Öndər Heydər Əliyev Zərifə xanım haqqında belə demişdir: “Zərifə xanım çox böyük alim olub. Mən hələ onunla həyat quranda o, artıq elm yolunda idi, elmlə məşğul idi. Onun elmi fəaliyyəti məlumdur. O, çox istedadlı, çox xeyirxah, çox sadə insan idi”. Prezident İlham Əliyev isə Zərifə xanımın həyat fəlsəfəsini və onun ailə içindəki rolu ilə bağlı qeyd edərək, onun xalq arasında qəlbində hər zaman yaxşılığa olan inamı ilə yaddaşlarda qalacağını vurğulamışdır.
Zərifə xanım Əliyeva, yalnız bir alim və həkim olaraq deyil, həm də Azərbaycan xalqının hər bir fərdini sevən və onlara xidmət edən bir şəxsiyyət olaraq tarixə düşmüşdür. Onun göstərdiyi fədakarlıq, peşə sevgisi və insanlara olan hörməti onu Azərbaycanın ən böyük alimlərindən biri olaraq yaddaşlarda əbədi saxlayacaqdır.
